Overstromingen

Zijn de inwoners de regio Haaglanden zich bewust van overstromingsrisico?

Nee. Het onderwerp overstromingen houdt de gemiddelde inwoner van de regio Haaglanden niet echt bezig. Eind 2007 is er een onderzoek geweest naar de beleving van risico’s onder de burgers. Op de vraag waar inwoners uit de regio Haaglanden aan denken als het om risico’s gaat, worden waterrisico’s of het risico op een overstroming niet of nauwelijks genoemd. Wanneer gevraagd wordt hoe waarschijnlijk men het acht dat er een overstroming zal plaatsvinden in de eigen plaats zegt ongeveer de helft van de ondervraagden dit wel waarschijnlijk te vinden. De inwoners van de regio Haaglanden zijn dus niet bewust bezig met het risico op overstroming, maar een deel van hen ziet wel in dat er een kans op overstroming is.

Welke delen van Midden-Delfland lopen kans om te overstromen en hoe hoog komt het water daar?

De op de provinciale risicokaart www.risicokaart.nl(externe link) weergegeven overstromingsdiepten zijn berekend aan de hand van de meest recente geografische hoogtegegevens. Dit beeld wordt dan ook beschouwd als een reëel beeld van wat er zou kunnen gebeuren. Door in de kaart met de muis op de blauwe plekken te klikken, kunt u met de info-functie de berekende waterhoogte zien.

Heb ik nog gas, water en licht bij een overstroming?

Waarschijnlijk niet. Staat er meer dan 25 centimeter water, dan valt de elektriciteitsvoorziening uit. Ook de drinkwatervoorziening, de gaslevering en de riolering zullen dan waarschijnlijk uitvallen. Hoe groter de overstromingsdiepte, hoe groter de kans op uitval. Herstel van deze nutsvoorzieningen na een grote overstroming kan lang duren. Kabels, leidingen en aansluitingen moeten worden gecontroleerd en eventueel hersteld. Dit kan maanden duren.
Daarnaast kan een langdurig blootstaan aan water forse schade toebrengen aan gebouwen. Het stromen van het water kan schade toebrengen aan de wegen, de bruggen et cetera.

Hoe kan ik mij voorbereiden op een overstroming?

Reken erop dat u de eerste drie dagen van een ramp, 72 uur, op uzelf bent aangewezen. Wees voorbereid: 

• Radio West, 89,3 FM
  De kans is groot dat bij een overstroming de stroom uitvalt. U heeft dan ook geen werkende televisie of computer, terwijl de gemeente Midden-Delfland tijdens een ramp met u communiceert via de regionale radiozender, Radio West. Zorg dus dat u een radio op batterijen in huis heeft. Met een radio op batterijen kunt u Radio West (89.3 FM) blijven ontvangen.
   
• Drinkwater
  Bij een overstroming kan het zijn dat er geen of vervuild drinkwater uit de kraan komt. Een voorraad is dus noodzakelijk. Zorg dus dat u voldoende drinkwater, een eerste levensbehoefte, in huis heeft. (Advies van de Rijksoverheid: drie liter water per persoon per dag.)
   
• Gas
  Bij een overstroming wordt het gas niet zo snel afgesloten. U kunt dus water koken of eten opwarmen. Mocht er water in uw huis stromen, draai dan de gaskraan dicht om explosiegevaar te voorkomen.
   
• Telefoon
  Tijdens en na een ramp is er altijd druk telefoonverkeer. Iedereen wil weten wat er aan de hand is en of familie en vrienden het goed maken. Het telefoonnet kan dan overbelast raken. Bel dus zo min mogelijk en luister voor betrouwbare en actuele informatie naar Radio West (89.3 FM).
   
• Noodpakket
  Stel een noodpakket samen. In een noodpakket zit minimaal:

1. Zaklamp met extra batterijen.
2. EHBO-doos. 
3. Lucifers in waterdichte verpakking. 
4. Voorraadje medicijnen die u op doktersvoorschrift gebruikt. 
5. Contant geld en kopieën van identiteitsbewijzen. 
6. Drinkwater (advies Rijksoverheid: 3 liter water per persoon per dag). 
7. Voorraad houdbaar eten en verzorgingsartikelen.

Tijdens een overstroming:

• Luister naar Radio West (89.3.FM).
• Volg de aanwijzingen van overheid en hulpverleners op.
• Als u niet weg hoeft, ga dan naar het hoogste punt in uw huis. Neem uw radio op batterijen en uw noodvoorraad mee.

Wat doet de overheid om een overstroming te voorkomen?

 Op dit moment is de kust veilig, maar over 50 jaar voldoet de Nederlandse kust niet meer aan de eisen om een gestegen zeespiegel en krachtigere golven te weerstaan. Voorkomen is beter dan genezen. Daarom investeert de overheid flink in versterking van dijken en duinen.

Plannen
De gemeente Midden-Delfland werkt samen met de Veiligheidsregio Haaglanden en het waterschap. Sinds 2006 worden er rampen- en crisisplannen gemaakt om zo goed en snel mogelijk te reageren bij een overstroming. De plannen worden regionaal en bovenregionaal regelmatig geoefend. 

Wie is er verantwoordelijk voor het onderhoud aan duinen, dijken en andere waterkeringen?

De waterschappen (voor de gemeente Midden-Delfland is dat het Hoogheemraadschap van Delfland) en Rijkswaterstaat zorgen voor sterke dijken, duinen en dammen. Zij zorgen ervoor dat deze waterkeringen ten minste voldoen aan de door het Rijk bepaalde beschermingsnormen. Dit houdt in dat de waterkeringen bestand zijn tegen risicosituaties die eens in de 10.000 jaar kunnen optreden.

Hoe worden dijken, duinen en dammen veilig gehouden?

 De drie waterschappen in de regio en Rijkswaterstaat bewaken de waterveiligheid. Zij inspecteren en onderhouden de dijken, duinen en dammen (waterkeringen). Elke vijf jaar wordt de veiligheid van de waterkeringen getoetst, net zoals dat bij een apk-keuring voor auto’s gebeurt. Er wordt dus regelmatig gecontroleerd of de veiligheid nog op orde is.

De kans op een overstroming wordt door de overheid zoveel mogelijk beperkt door:

• Het onderhouden, verhogen en versterken van de dijken, duinen en dammen;

• Het geven van extra ruimte aan rivieren zodat deze beter grotere hoeveelheden water kunnen afvoeren.

Dijkbewaking
Het Rijk waakt voor hoog water vanuit zee en de grote rivieren. Wanneer dat nodig is stelt het waterschap dijkbewaking in. Er wordt dan van moment tot moment gecontroleerd of de dijken bestand zijn tegen het hoge water en of deze niet gaan scheuren of vervormen. De gemeente Midden-Delfland waarschuwt en informeert de inwoners bij een dreigende overstroming.

Wat is een ergst denkbare overstroming?

De scenario’s van de ergst denkbare overstroming geven de ergste overstromingen weer die experts op watergebied nog enigszins reëel achten. De deskundigen hebben daarbij vooral gelet op het aantal mensen dat getroffen wordt, het verwachte aantal dodelijke slachtoffers en de omvang van het bedreigde gebied. De scenario’s in de oefening beginnen met een weersverwachting enkele dagen voordat de dijken bezwijken en lopen door tot het water niet langer stijgt. De scenario’s zijn bedoeld als ondersteuning voor hulpdiensten, gemeenten, ministeries en waterschappen. Door deze scenario’s te oefenen, kunnen ze zich goed voorbereiden op een erge overstroming.

Wat zijn de mogelijke effecten van een ergst denkbare overstroming voor de regio Haaglanden?
Een overstroming zal leiden tot grote verwoesting, niet alleen door de stroomsnelheid van het water, maar ook door de waterdiepte, de snelheid waarmee het water stijgt en de lengte van de periode waarin het gebied onder water staat. Gebouwen kunnen zijn ingestort of dreigen in te storten en gebieden zijn mogelijk vervuild met gevaarlijke stoffen. Wegen zijn niet meer begaanbaar door:

• meegesleept puin, zand en slib;
• verzakkingen: het talud van wegen en spoorwegen is her en der weggeslagen.

Bij een overstroming uit zee zal landbouwgebied verzilten door het zoute water en zullen nutsvoorzieningen niet meer beschikbaar zijn en mogelijk (deels) opnieuw moeten worden aangelegd. Langs de kust zal ook de storm tot verwoesting leiden. Na een overstroming zal een gebied weer watervrij, schoongemaakt en hersteld moeten worden. Dit kan jaren duren.

Hoe ontwikkelt een ergst denkbare overstroming zich?

 Er zijn verschillende scenario’s die zich kunnen voordoen, maar voor Haaglanden is het zogenaamde Kustscenario het meest ingrijpend. Onderstaand vindt u een gedeeltelijke beschrijving van het kustscenario. Dit scenario is  gebruikt tijdens de landelijke oefening ‘Waterproef’. Deze oefening vond plaats in november 2008. Toen oefenden onder andere hulpdiensten, gemeenten, ministeries en waterschappen wat zij moeten doen als er een grote overstroming plaatsvindt.

Oefenscenario

De overstroming langs de kust is het gevolg van een extreem zware storm (10 – 12 Beaufort). Een depressie met winden van orkaankracht trekt over de Noordzee richting Denemarken en houdt ten minste 36 uur aan.

Acht dagen voor de overstroming ziet het KNMI in het patroon van depressies de eerste aanwijzingen voor een storm met orkaankracht. Met behulp van deze gegevens is het voor de “Stormvloed waarschuwingsdienst” (SVSD) van Rijkswaterstaat mogelijk om een eerste indicatie te geven van extreem hoge waterstanden en golven. In de daarop volgende dagen werken deze aanwijzingen steeds duidelijker door in de weersverwachtingen. Het is dan nog heel onzeker hoe de storm zich bij de Nederlandse kust zal ontwikkelen.

Vijf dagen voordat de overstroming optreedt, geven de modellen aan dat de kans op extreem hoge waterstanden nog steeds kleiner dan 20% is. Evacuatie op dat moment zal in vier van de vijf keer achteraf gezien niet nodig zijn. Het is zelfs waarschijnlijk dat de weersomstandigheden vijf dagen later niet meer zo extreem zijn.

Pas twee dagen voor de overstroming is de weersverwachting betrouwbaar genoeg om de waterstand- en golfverwachting langs de kust met voldoende nauwkeurigheid te geven. Op dat moment is het zeker dat de kust zwaar belast wordt en dat een overstroming dreigt. Maar het is nog niet duidelijk welk deel van de Nederlandse kuststrook getroffen wordt.

Pas één dag van tevoren is duidelijk waar de kern van de depressie naartoe gaat. Als die richting Zuid-Denemarken trekt en daar blijft hangen, wordt de westelijke kust van Zeeland tot aan de kop van Noord-Holland bedreigd. De locaties van de dijkdoorbraken blijven tot het laatste moment onzeker. Die zijn sterk afhankelijk van lokale weerseffecten en de actuele sterkte van de dijken.

Pas als daadwerkelijk dijkdoorbraken optreden, wordt het mogelijk de omvang van de overstroming te schatten. De windkracht is in de periode rondom de doorbraken van de waterkeringen (vooral dammen, zeeweringen en smalle duinstroken) extreem en zeer beperkend voor het handelingsperspectief van overheid, hulpverlening en burgers.

In de eerste 12 uur na de doorbraken zal de overstroming zich nog sterk uitbreiden. Als ergens langs de kust een doorbraak optreedt, heeft dit geen invloed op de kans op doorbraken op andere plekken. Zo kunnen er meerdere doorbraken langs de kust ontstaan, maar ook slechts één.

Hoe lang blijft er daadwerkelijk water staan?

De verwachting is dat dicht aan de kust gebieden relatief snel weer (nagenoeg) droog worden, ongeveer na één week. Meer landinwaarts binnen de regio kan het water echter maanden lang blijven staan.

Hoe lang zijn de gevolgen van een overstroming merkbaar?

Dit is per gebied afhankelijk, in sommige gebieden kan het water maanden lang blijven staan. New Orleans leert ons hoe lang het kan duren voordat een gebied weer hersteld is van een grote overstroming. Een paar jaar na dato is deze stad ‘nog steeds’ niet volledig hersteld. Naast de materiële schade is er uiteraard ook de psychosociale schade, deze schade is moeilijker te meten en te herstellen en kan nog langer voortduren.

Welk gebied in regio Haaglanden wordt het ergst getroffen?

Vrijwel de gehele regio wordt getroffen. Het zijn met name Den Haag en Westland die bij een overstroming direct worden getroffen, voor de andere gemeenten is de verwachting dat hier enige tijd overheen gaat. Hoewel het water landinwaarts (binnen de regio) later arriveert, blijft het wel langer staan. Het is dus lastig om aan te geven welk gebied het ergst wordt getroffen, omdat elk gebied op een eigen wijze zwaar wordt getroffen. Zelfs de droog gebleven gebieden kunnen indirect worden getroffen door bijvoorbeeld de orkaanschade of uitgevallen vitale infrastructuur (gas, water en energie).